Η βρύση στο Βαφειό

Στα μονοπάτια του Λεπέπτυμνου πάνω από το Βαφειό υπάρχει αυτή η γκρίζα βρύση. Μέσα σε πυκνή βλάστηση στέκει αγέρωχα ακόμη παρά τη παλαιότητά της.
Στεφανώνεται με αραβικό τόξο και στο στηθαίο της έχει την θυρίδα, ένα τύπο βρύσης που βρίσκουμε πολύ συχνά στο βόρειο μέρος του νησιού. Το σύνολό της δένει με 6 λαξευτές χρηστικές γούρνες για τα ζώα. Σήμερα ακόμη μια όμορφη στάση για τους περπατητές. (Φωτ. Μόλβαλης Νίκος)

Χίος Κρήνη Πλατείας Βουνακίου

 

Αν και δεν είναι η βρύση από τη Λέσβο, περισσότερο για να έχουμε και μία άποψη από βρύσες που βρίσκονται σε διπλανό μας νησί.

Χωρίς να έχω περισσότερα στοιχεία και γνώσεις τόσο για τη Χίο ή και τη βρύση σας τη παραθέτω. Την φωτογραφία τη τράβηξα πολύ βιαστικά κατεβαίνοντας από το πλοίο της γραμμής και βρίσκεται στη πλατεία Βουνακίου δίπλα από το κάστρο. Όπως μπορείτε να δείτε δεν μοιάζει καθόλου με αυτές τις κλασικές βρύσες της Λέσβου. Είναι πολύκρουνη και αρκετά παλιά όπως δείχνει και τα παλιό καρτ ποστάλ. Y.Γ. από πληροφορίες του διαδικτίου πρόκειται για βρύση του Αμπντούλ Χαμίντ Β Abdülhamit Çeşmesi

ΚΡΗΝΗ ΒΟΥΝΑΚΙΟΥ Π ΧΙΟΣ
Εκδότης: Δ. Πολυριάλας και Υιός - Χίος

Οθωμανική βρύση στην Επάνω Σκάλα

Μία βρύση που της Επάνω Σκάλας, που δείχνει με την απέριττή της ομορφιά την διαφορά με το τσιμέντο του δρόμου.

Οι πέτρες και τα χρώματά της ανάμεικτα την κάνουν ένα μικρό κόσμημα. Στεγνή αλλά ακόμη αέρωχη στο πέρασμα του χρόνου.

Τέσσερις βρύσες στη Κλειώ

 Η πρώτη βρύση του στη πλατεία στη είσοδο του χωριού. Αυτό που δίνει την χαρακτηριστική ομορφιά πέρα από τη αρχιτεκτονική τους, είναι και η ίδια η πέτρα που δίνει την αίσθηση της παλαιότητας. Η βρύση αυτή δεν είναι κολλημένη σε κάποιο τοίχο όπως συνήθως και μπορούμε να δούμε καθαρά και το πίσω μέρος της, το "χουζινέ" δηλ. τη δεξαμενή της.
Δύο στήλες μαζί με το απλό της γείσο και το αέτωμα, δείνουν την χαρακτηριστική αρχιτεκτονική που έδωσε ο λαϊκός μάστορας.

 Η πλατεία της Κλειώς.

 Η βρύση της πλατείας, το στηθαίο φέρει ψευφοθήκη και δίπλα της τη δεύτερη θήκη.

 Η τρίτη η βρύση βρίσκεται ανεβαίνοιντας αριστερά μέσα στους μαχαλάδες. Είναι πετρόχτιστη και διαφέρει από τις άλλες.

Λουλούδια που στολίζουν τις αυλές και τους τοίχους των σπιτιών.

 Και η τελευταία που εντοπίσαμε. λόγο πιο πάνω, δεξιά από το τούρκικο το τζαμί. Απλή, αλλά που ακολουθεί την αρχιτεκτονική με τις δύο αλλές που αναφέραμε

Η αλλοτινή μπουγάδα στη Λέσβο

Αλλοτινές σκηνές από μπουγάδα στη Λέσβο με τα άπλυτα στις καλάθες. Αυτό ήταν το αληθινό βιός των γυναικών πριν μόλις 40 χρόνια. Δίπλα και τα κμάρια για το πόσιμο νερό

Μια ακόμη βρύση στη Κουλμπάρα

Να που αυτή τη φορά βρεθήκαμε σε μια καθαρή και συντηρημένη οθωμανική βρύση, που στολίζει με απέραντη ομορφιά το σοκάκι του Δ. Βερνανδάκη. Παρόλο την απλή αρχιτεκτονική της, τα ποικίλα χρώματα του τραχείτη και το δέσιμο της πέτρας δίνουν μια θαυμάσια εικόνα. Η επιγραφή της έχει ξυθεί, ενώ από κάτω έχει όμορφο μάρμαρο με ρόμβο και δυο ροζέτες για διακόσμηση.

Μυτιλήνη - Κουλμπάρα (Δικαστήρια)

Μια από τις ομορφότερες οθωμανικές βρύσες που κοσμούν ακόμη τη Μυτιλήνη, πίσω από τα δικαστήρια, σε πλακόστρο ακόμη δρόμο, ακουμπισμένη σε τοίχο έχει όπως συμπεραίνω ανακαινισθεί. Αποτελείται από διαφορετικά χρώματα πέτρας που την κάνουν να είναι σαν στολίδι. Η "κάμαρά" της οξύληκτη, η λευκή μαρμάρινη επιγραφή της ξυμένη που φανερώνει ότι ήταν οθωμανική. ενώ στο στηθαίο της φέρει δυο ροζέτες.

Πύργοι Θερμής

Μια βρύση επάνω στο δρόμο, στους Πύργους Θερμής, αναδύει την αίγλη της τότε εύπορης ανερχόμενης τάξης της Μυτιλήνης.  Και σήμερα, όποιος τη δει θα διακρίνει την αριστοκρατικότητά της. Από λευκό μάρμαρο με γκρίζα νερά, λιτή μεν, χωρίς αυτό να την μειώνει. Το σχέδιο της είναι παρόμοιο με αυτό της βρύσης του Δήμου στη Μυτιλήνη, ενώ αυτή εδώ έχει ως "δέσιμο" το αέτωμα.
Το νερό έχει στεγνώσει...
Χαραγμένο έχει:
ΕΥΘΥΜΙΑ Π. ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

Σεπτεμβρίου 18 το 1894

Η μαρμάρινη βρύση της Άντισσας

Η πλατεία του πανέμορφου αυτού χωριού, που μοιάζει σκαρφαλωμένο στην πλαγιά του βουνού, στολίζεται με πλατάνια και με αυτή τη δίχρωμη μαρμάρινη βρύση. Το στυλ της έχει ξεφύγει από το παραδοσιακό της Λέσβου και τη διαφοροποιεί. Οι πεσσοί στη βάση τους είναι διακοσμημένοι με δύο τετράφυλλα λουλούδια και πάνω με ένα είδος κυρήκειο, ενώ καταλήγουν σε επίκρανα. Το στόμιο εκροής καταλήγει σε μπρούτζινη βρύση που από πίσω έχει μια επίσης μπρούτζινη λεονταροκεφαλή (γυρισμένη ανάποδα όπως φαίνεται στη φωτογραφία..). Ανάμεσα στη μονοκόμματη σκούρα γκρί στηθαία πλάκα και την επιγραφή υπάρχει ένα στενό πλαίσιο που απεικονίζει στεφάνι, το οποίο εκτείνεται δεξιά κι αριστερά.
Η επιγραφή αναγράφει:
1943
ΚΟΙΝΟΤΗΣ ΑΝΤΙΣΣΗΣ
ΥΔΩΡ ΜΕΝ ΑΡΙΣΤΟΝ...

Μια συμμετρική γιρλάντα στολίζει το πάνω μέρος της επιγραφής ενώ καθισμένο πάνω στην κορυφή της βρύσης, τη "φρουρεί" ένα όμορφο λευκό μαρμάρινο λιοντάρι.

Η βρύση της πλατείας Παπάδου

Πρόκειται για τη βρύση που στολίζει και δένει ως σύνολο την όμορφη πλατεία του Παπάδου, μαζί με τον πλάτανο, την εκκλησία του Ταξιάρχη και τα παλιά μαγαζιά της αγοράς. Όπως αναφέρεται, η βρύση προϋπήρχε στον αύλειο χώρο της εκκλησίας πριν χτισθεί η νεότερη το 1836 από τον Καρέκο. Το επίκεντρο της ζωής της πλατείας και ο τόπος συνάντησης έχει μεταφερθεί πια στην Πατρικού. Λιγοστοί άνθρωποι κάθονται στα καφενεία ενώ τα περισσότερα παλιά μαγαζιά είναι κλειστά με τα λουκέτα τους. Μέχρι σήμερα όμως, η βρύση στέκει στο δρόμο δεξιά στη γωνία, κατεβαίνοντας από το δρόμο της Πατρικούς.

    Είναι υπερυψωμένη και στη θέση του παλιού κρουνού φέρει μεταλλική βρύση ενώ η γούρνα της είναι σπασμένη και κακοποιημένη. Φιλοτεχνημένη από λευκό μάρμαρο είναι από τα ομορφότερα δείγματα που μας άφησαν τα χέρια των λιθοξόων του νησιού μας. Η τεχνοτροπία του όλου διάκοσμού της είναι σε μπαρόκ θέμα (ανθοδοχεία με άνθη, γιρλάντες, τοξύλλια και αναδιπλούμενα φύλλα) που μας παραπέμπει στην ίδια ακριβώς τεχνοτροπία κατασκευής κρηνών στα τέλη του 17ου αιώνα στην Τήνο, οπότε πιθανολογούμε πως ο μαρμαρογλύπτης που τη φιλοτέχνησε είναι από εκεί, και διόλου απίθανο να κατασκευάσθηκε και εκεί (βλέπε παρακάτω φωτογραφία). Υπάρχει όμως κι ένα στοιχείο που δείχνει πως ίσως φιλοτεχνήθηκε στη Λέσβο: πρόκειται για το γεγονός πως στο διάκοσμό της φέρει δύο κυπαρίσσια, κάτι που είναι πολύ χαρακτηριστικό στις περισσότερες βρύσες της Λέσβου.

    Οι δύο κίονες πατάνε πάνω στα άκρα της γούρνας, ενώ τα πλαϊνά τους έχουν πλαίσιο. Στα επίκρανά τους είναι τοποθετημένη μονοκόμματη μαρμαρόπετρα η οποία σχηματίζει διπλοκάμπυλο τόξο. Στα δεξιά και αριστερά φέρει σιγματοειδή τοξύλλια, λουλούδια και άνω και κάτω ρόδακες. Στο μέσον του τόξου φέρει σταυρό και δεξιά και αριστερά αναγράφεται το έτος κατασκευής «1795». Το γύρω πλαίσιο φέρει πλεκτό διάκοσμο.

    Το στηθαίο είναι συναρμολογημένο από δύο μαρμαρόπετρες που είναι ιδιαίτερα διακριτές. Ο διάκοσμος της χωρίζεται σε τρία μέρη. Το άνω μέρος φέρει ανθοδέσμη και δεξιά κι αριστερά τοξύλλια σε σχήμα C με πλατύφυλλα πλουμιά.

Το μεσαίο μέρος σχηματίζει ημικυκλικό τόξο και φέρει λουλούδια και τοξύλλια με ελικοειδή κατάληξη.

    Στο διάκοσμο του κρουνού δεξιά κι αριστερά έχουμε κυπαρίσσια όπου οι κορυφές τους γέρνουν προς τα μέσα. Στο κεντρικό σημείο της εκροής του νερού υπάρχουν επίσης σιγματοειδή τοξύλλια (σε σχήμα S), ενώ το εσωτερικό τόξο συμπληρώνεται με ριπιδωτά πλατύφυλλα.

    Μια βρύση-κόσμημα που πρέπει να προσεχθεί και να αναδειχθεί. Στη φωτογραφία είναι στεφανωμένη με το πεντάφυλλο.

Η βρύση της Κυρά-Ξένης Πανόρμου στη Τήνο. Έργο στα τέλη του 18ου αι.

Η πλατεία Παπάδου με την εκκλησία του Ταξιάρχη

Το υδάτινο "στοιχειό" σε βρύση της Αγιάσου

 

Σε αυτή τη βρύση βλέπουμε κάτι όλοτελα διαφορετικό απ΄όσα συνηθίζονται στις βρύσες της Λέσβου. Ο κρουνός εκροής του νερού είναι μια ανθωπόμορφη ανάγλυφη κεφαλή με "αποτρόπαιο" χαρακτήρα, παραπέμποντας στην παράδοση και υποδηλώνοντας το "στοιχειό" της πηγής. Το "αποτρόπαιο" αντικείμενο, κατά τη λαϊκή πίστη, αποτρέπει το επικείμενο κακό ή μετατρέπει το κακό σε καλό. Τέτοιες βρύσες υπάρχουν στην Τήνο καθώς και σε άλλα νησιά του Αιγαίου.
Η δεύτερη ανάγλυφη αναπαράσταση παρουσιάζει μια "δοξασία": έναν άγγελο να διώχνει (ή να πατάει) το κακό και θυμωμένο "στοιχειό". Κατά τη λαϊκή παράδοση, η κάθε πηγή έχει το "στοιχειό" της όπως και οι κρήνες και τα πηγάδια.
Στη μικρή αυτή ανάγλυφη αναπαράσταση ίσως αναφέρεται και ο κατασκευαστής του γλυπτού "ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΤΟΥ ΕΛΜΥΡΟΙΣ". Στις λεσβιακές βρύσες σπάνια αυτό αναφέρεται. Ίσως λοιπόν η βρύση αυτή να έχει μάστορα κάποιον από την Τήνο.
Τα μέρη της βρύσης προέρχονται από δεύτερη χρήση, ενώ η βρύση και η γούρνα δεν πρέπει να συνανήκουν.

Τύπος παραδοσιακής Λεσβιακής βρύσης

Ένας από τους πιο διαδεδομένους τύπους λεσβιακής βρύσης είναι αυτός στο σκίτσο-υπόδειγμα. Πρόκειται για σχέδιο βρύσης του 1828 και βρίσκεται στο Κάτω Τρίτος. Παρόμοιες υπάρχουν αρκετές σε όλο το νησί.
Εδώ παρουσιάζουμε έναν τύπο για να δούμε τα στοιχεία που χαρακτήριζαν συνήθως τις ελληνικές βρύσες, χωρίς όμως αυτό να είναι απόλυτο. Το βασικό χαρακτηριστικό αυτού του τύπου είναι πως έχουν κατασκευαστεί εξ ολοκλήρου από μάρμαρο. Το "τόξο" είναι ημικυκλικό και οι μαρμάρινες πλάκες που το απαρτίζουν είναι συνήθως τρεις με τη μεσαία να αποτελεί το "κλειδί "(κλείδωμα του τόξου). Στο μεσαίο μάρμαρο συνήθως υπάρχει σταυρός ή ροζέτα, ενώ δεξιά και αριστερά υπάρχουν δύο "ροζέτες" ή "ρόδακες "(ένα αρχαίο διαχρονικό κόσμημα, σύμβολο και φυλαχτό που η χρήση του άρχισε από την Μυκηναϊκή περίοδο -ρόδαξ, ρόδον, τριαντάφυλλο). Οι πλάκες που σχηματίζουν το "τόξο" μπορεί να είναι και δύο, σπανίως είναι μονοκόμματο.
Το επιστέγασμα στις τρεις μαρμάρινες πλάκες, είναι το εγκάρσιο τεθλασμένο "γείσο" ή κορνίζα. Το "στηθαίο" μπορεί να αποτελείται από πολλές μαρμάρινες πλάκες μία από τις οποίες φέρει την κτητορική επιγραφή. Στις πιο σύνθετες βρύσες το "στηθαίο" φέρει εγχάρακτες διακοσμήσεις "πλουμιά" (στολίδια), ενώ στις πιο απλές υπάρχουν μόνο μονοκόμματες πλάκες μαρμάρου.
Η πλάκα του κρουνού, φέρει πλουμιά ή και κυπαρίσσια. Ο κρουνός είναι απλός με μαρμάρινη εκροή. Το νερό τρέχει αδιάκοπα, ενώ πολλές φορές το έφραζαν με ένα πανί για να μη χάνεται. Σπάνια συναντάμε βρύσες που έχουν ως κρουνό λεονταροκεφαλή η οποία απαντάται στις βρύσες της αρχαίας Ελλάδας.
Τα στηρίγματα των πλακών που σχηματίζουν το τόξο, είναι οι "πεσσοί" (ή κίονες ή παραστάτες), που στην κορυφή τους φέρουν τα "επίκρανα". Οι "πεσσοί" συνήθως φέρουν ο καθένας από ένα διακοσμητικό "κυπαρίσσι" ή εγχάρακτες ραβδώσεις.
Στο κάτω μέρος της βρύσης, δεξιά και αριστερά, βρίσκονται οι πλάκες που έβαζαν τα λαγήνια για να γεμίσουν νερό και κεντρικά η γούρνα για τα υποζύγια.

Η βρύση του Νοσοκομείου

Είναι η βρύση που στολίζει το νοσοκομείο, από τις λίγες στο νησί με τόση ομορφιά σκαλισμένη σε μάρμαρο. Σπασμένη και στεγνή, κάθεται δείχνοντας τα χρόνια της.
Όπως αναφέρει ο Μ.Αξιώτης προήλθε από το γυναικείο μοναστήρι του Ταξιάρχη στο Κάτω Τρίτος.

Οθωμανική βρύση στη Παναγιούδα

Μια ακόμη από τις όμορφες οθωμανικές βρύσες. Βρίσκεται επάνω στο κεντρικό δρόμο προς τα Πάμφιλα. Αυτό που μου έκανε εντύπωση, είναι κάποιος ανέλαβε και την έκανε σχεδόν καινούργια με αμμοβολή, μπράβο του! Είναι δημιουργημένη από τραχείτη με διάφορα μεγέθη πέτρας και αποχρώσεις του καφέ και κόκκινου. Με πολύ όμορφο χτίσιμο είναι η λιθοδομή της οξύληκτης κατάληξης της αψίδας. Ο παλαιότερος δρόμος φαίνεται να ήταν 50~80 εκατοστά χαμηλότερα. 
Η επιγραφή αναφέρει ότι την δώρισε το 1789 ο τοπάρχης εξοχώτατος Μωχάμετ Ραχρή Πασά που έκανε την ελεημοσύνη και την καλωσύνη (μετάφραση από το βιβλίο του Μ.Αξιώτη - Βρύσες στη Λέσβο)
Άλλη μια βρύση στη Παναγιούδα είναι εδώ

Το λιμανάκι της Παναγιούδας