Wednesday 30 April 2014

Μία βρύση στο Σκόπελο

Μια λιτή αλλά όμορφη μαρμάρινη βρύση από τη ντόπια πέτρα του "Τασλίκ", επανατοποθετήθηκε στον αύλιο χώρο της οικίας Μαρίας Πέρρου στο Σκόπελο. Πρόκειται για μια βρύση που βρισκόταν επί του δρόμου προς την κάτω αγορά, και απέναντι από την οικία του πρωήν κοινοτάρχη Στυλιανού Κουλαγίνη. Τα μέλη της είναι σε καλή κατάσταση. Αποτελείται από μια μονοκόμματη πλάκα μαρμάρου που σχηματίζει και το τόξο της. Χωρίς καθόλου πλουμιά είναι οι δύο κίονες και οι πλάκες του στηθαίου, ενώ ολόκληρη είναι και η γούρνα της. 
Η επιγραφή αναγράφει χωρίς να αναφέρει χρονολογία:
ΑΝΕΓΕΡΘΙΣΑ ΔΑΠΑΝΑΙΣ ΓΡΗΓΟΡ. Π
Χ.ΓΙΑΝΑΚΗ
 


Friday 25 April 2014

To αχειλοπήγαδο των Κεραμειών


To μεσαίωνα τα Κεραμειά αναφέρονται κυρίως από ένα οχυρό που είχε όπως Gieremia. Σήμερα είναι ένα μικρό χωριό στη παλιά διαδρομή Μυτιλήνης - Αγιάσου. Πριν πολύ να τιθασευτεί το νερό και έρθει από μακριά τρεχάμενο μέσα σε πόλεις, σε χωριά και σε σπίτια, από πολύ παλιά προϋπήρχαν τα πηγάδια. Χρησιμοποιήθηκαν σχεδόν ως της μέρες μας για ύδρευση και για άρδευση (μαγγανοπήγαδα). Ενώ παρομοίως ήταν τόπος κοινωνικής συναναστροφής και από τα αρχαία χρόνια. Γύρω από το πηγάδι υπήρξαν και διάφορα επαγγέλματα όπως ο φρεαντλής, αυτός που αντλούσε το νερό, αυτός που έκανε τις διανοίξεις, αυτός που το έχτιζε, και τέλος ο μαρμαράς που έφτιαχνε το στόμιο. Ενώ υπήρξαν ακόμη και τραγούδια του "σχοινιού" και του "πηγαδιού". Το αρχαίο πηγάδι των Κεραμειών βρίσκεται στη πλατεία του χωριού δίπλα στο πλάτανο. Εδώ έχουμε μια τετράγωνη μαρμάρινη ορθογώνια πλάκα και στο μέσον την οπή άντλησης του νερό. Τα σημάδια από το σχοινί και τη πολυχρησία είναι ορατά. Από δεξιά σε ανάγλυφη επιγραφή μνημονεύονται τα ονόματα, όχι όμως και ο δωρητής. Για να υπάρχει μνημόνευση των ονομάτων, το πηγάδι θα πρέπει να ήταν κοινό προς όλους όπως βλέπουμε μια πανάρχαια συνήθεια ως και της ημέρες μας. Το μοναδικό στολίδι του είναι ένα κυκλικό ανάγλυφο έμβλημα με στεφάνι πιθανώς από ελιά.
Η επιγραφή αναγράφει:

ΑΡΤΕΜΩΝ ΧΑΙΡΕ
ΑΤΩΠΕΡΙΣΤΙΑΤΩ (δυσδιάκριτο)
ΧΑΙΡΕ

Και τα πηγάδια...αποτελούν μνημεία του παρελθόντος που μας δείχνουν την αδιάκοπη έλευση του ανθρώπου και τον τρόπο διαβίωσής του ανά τους αιώνες, είτε αυτά ήταν σε αγροτικές περιοχές είτε σε πόλεις.

Υ.Γ. Σύμφωνα και με παρατηρήσεις του Μάκη Παυλέλλη η μαρμάρινη πλάκα ήταν βάση κάποιας στήλης ή αγάλματος αφιερωμένη από το Δήμο, καθώς φέρει και το οικόσημα.






Monday 21 April 2014

Η βρύση της Μυχού

Η Μυχού είναι ένα μικρό χωριουδάκι δίπλα στο Κάτω Τρίτος με άφθονα νερά.. Το χωριό ήταν κάποτε εξ ολοκλήρω οθωμανικό, με τζαμί, ελαιοτριβείο. Πριν 20 χρόνια ο Μάκης Αξιώτης κατέγραψε τη βρύση, στεγνή και εγκατελειμμένη. Σήμερα κάποιος φιλότιμος του χωριού, έβαλε πέτρινο κρουνό και τη σύνδεσε και με κάποιο τρεχάμενο νερό. Έφτιαξε γούρνα και την επισκεύασε. Το αποτέλεσμα είναι και πάλι να δίνεται ζωή μέσα από το νερό που τρέχει. Η βρύση αν και λιτή χτισμένη από τούβλα και λίγη διακόσμηση στο τοξο επάνω, μορφαίνει το μικρό χωριό.


Thursday 10 April 2014

Η Οθωμανική βρύση του «Μπεκίρ Αγά» στο Πλωμάρι


Βλέποντας την Οθωμανική επιγραφή στο Πλωμάρι, η πρώτη απορία είναι τι γυρεύει αυτή εδώ αφού ως γνωστόν στο Πλωμάρι δεν κατοίκησαν τούρκοι. Αλλά και στη καλύτερη περίπτωση αν έμεινε κάποιος Οθωμανός διοικητικός αν μη τη άλλο θα είχε ένα σοβαρό λόγο ή και κόστος για να χαρίσει μια βρύση προς τους απίστους χωρίς κανέναν ιδιαίτερο λόγο. Διαβάζοντας το βιβλίο «Το Πλωμάρι επί Τουρκοκρατίας» του Ιωάννου Κ. Μουτζούρη του 1998 δεν γίνεται μνεία για την επιγραφή της βρύσης, όμως αναφέρεται το όνομα του «Μπεκήρ Αγά» και εδώ λύνεται το μυστήριο γιατί να χαρίσει κάποιος Οθωμανός μια βρύση σε μια περιφέρεια όπου δεν υπάρχει το μουσουλμανικό στοιχείο. Από την μετάφραση της επιγραφής που μας έκανε ο Πανεπιστημιακός S. Mohammad T. Shariatpanahi, αναφέρεται η αφιέρωση του ελ-Χατζ Μπεκίρ Αγά-ζαντέ του Αμπού Μπεκίρ Αγά με ημερομηνία 1233 (1817-1818). Σήμερα η επιγραφή βρίσκεται εντοιχισμένη στην είσοδο της αγοράς του Πλωμαρίου. Την εποχή της κατασκευής της βρύσης το σημερινό Πλωμάρι ήταν ένας μικρός οικισμός «Ποταμός» που έλαβε την ονομασία από τον ποταμό Σεδούντα, που περνάει μέσα από τον οικισμό και εκβάλει στη θάλασσα. Η θέση της βρύσης πιθανώς να ήταν στην είσοδο του οικισμού, με ερχομό από τη Γέρα.
Πριν το 1843 ο Ποταμός ήταν ένας μικρός παραλιακός μικροικισμός με λίγα σπίτια, λίγες αποθήκες σιταριού και μερικά εργαστήρια (1).
Ξεκινώντας από ένα έγγραφο του 1792, που βρέθηκε στην εκκλησία της Παναγίας ή Μεταμόρφωσης της Παναγίας, οι κάτοικοι δηλοποιούν πως όσα άσπρα (2) χρεωστούσταν στον Μπεκήρ Αγά, ήτοι 11.500 άσπρα, λογαριάστηκαν με τον τόκο 5 μηνών και έγιναν στο σύνολο 12.125 άσπρα και υπόσχονται να αποπληρωθούν με προθεσμία 6 μηνών, δηλ. από την 1η Αυγ. Ως την 1 Φεβρ.
Πενήντα και εκατό και πλέον χρόνια μετά ο Σταυράκης Αναγνώστου (3) και ο Στ. Τάξης αναφέρουν για δύο Οθωμανούς ναζίρηδες της Καλλονής που τότε είχε διοικητική έδρα τα Δάφια, τους Ομέρ Αγά και τον Μπεκήρ Αγά. Στα Δάφια ήταν επίσης ο μουδίρης (ανθυποδιοικητής της περιφέρειας) οι διοικητικές και δικαστικές αρχές. Οι Οθωμανοί ναζίρηδες έναντι χρημάτων νοίκιαζαν για δύο χρόνια τον λεγόμενο «μουκατά» δηλ. την αποδεκάτωση της επικαρπίας της Λέσβου, και οι εκμισθωτές αυτοί των φόρων ήταν οι πραγματικοί διοικητές της Λέσβου και είχαν δικαίωμα ζωής και θανάτου επί των υπηκόων, καθιστούσαν υπεύθυνους τους προεστώτες και γέροντες για τη πληρωμή. Ο Στ. Τάξης το 1874 (4) συμπληρώνει για αυτούς «Το ισχυρόν δε ιδίως και πλούσιον της Λέσβου τούτο Ναζιράτον πολλούς πάντοτε έσχε τους εραστάς, σκληρούς, ως επί το πολύ, και πλεονέκτας, έν οίς και τινάς των εντοπίων, ως τους Μπεκήρ αγάν, Ομέρ αγάν».
Στη βρύση μνημονεύεται το όνομα του υιού ελ-Χατζ Μπεκίρ Αγά-ζαντέ του Αμπού Μπεκίρ Αγά που χάρισε στο «Ποταμό» προκειμένου στο πρόσωπο των υπηκόων του που φορολογούνται να φαίνεται και ως πρόσωπο δωρητής. Όμως μια ακόμη πολύ σοβαρή εκδοχή είναι ο Αγάς να έφτιαξε τη βρύση, για να μπορεί το Οθωμανικό ναυτικό να προμηθεύεται πόσιμο νερό όποτε αυτό χρειαζόνταν.
Όλη η επιγραφή αναφέρει:

Από το νερό (προέρχεται) κάθε τι ζωντανό.
σούρα Al-'Anbyā’ (οι προφήτες), ν. 30.

Αφιέρωση από τον ελ-Χατζ Μπεκίρ Αγά-ζαντέ του Αμπού Μπεκίρ Αγά με ημερομηνία 1233 (1817-1818)

Παναγιώτης Αγιακάτσικας



(1) Οικονόμου Σ. Τάξης, Συνοπτική Ιστορία και Τοπογραφία της Λέσβου, 1909
(2) akçe = άσπρο αργυρό νόμισμα, υποδιαίρεση του γροσίου που από το 18ο αιώνα ισοδυναμεί με το 1/120 του. Πολλαπλάσιο του άσπρου είναι ο παράς. 
(3) Σταυράκης Αναγνώστου. Η Λεσβιάς Ωδή, 1850
(4) Σταύρος Γ.Τάξης Συνοπτική Ιστορία της Λέσβου και Τοπογραφία αυτής, 1874